• Entrez votre identifiant et votre mot de passe dans le formulaire ci-dessous

    Votre identifiant
    Votre mot de passe

10 040

Films
en accès libre

RECHERCHE





  •  
    Champ
    Opérateur
    Valeur
Sur le même thème

Fonds Gessain bande son 55 [32435]

1963 février

Contribuez !
Film amateur | Bretagne

Ce film n'est pas disponible. Pour plus d'informations, contactez-nous.

En février 1963, Pierre Trépos s'exprime en breton et teste oralement les connaissances en breton de quelques élèves de l’école publique de Plozévet, âgés d’une douzaine d’années. Il discute ensuite en français avec Pierre Mao, le directeur de l’école, des avantages de connaître deux langues.

Pierre Trépos (1913- 1966) était un universitaire spécialiste de la langue bretonne, qui fut assistant en celtique du professeur François Falc'hun . Il a publié ses thèses sur le pluriel breton et sur le vocabulaire breton à la ferme. Il anime avec Pierre-Jakez Hélias (Jakez Kroc'hen) les émissions en langue bretonne sur Radio Quimerch (Kimerc'h). Il crée le Collège littéraire et universitaire de Brest.

Traduction ds échanges en breton entre Pierre Trepos et les élèves (traduction gilles Goyat):

Février 1963 : Pierre Trépos, alors professeur à la Faculté des Lettres de Rennes et directeur du Collège littéraire universitaire de Brest, est venu à Plozévet, sa commune natale, plus précisément à l’école Georges Le Bail, l’école des garçons, pour faire le point sur le niveau de connaissance des élèves en breton. Il interroge un petit groupe de garçons.

1. Première partie du questionnement :
Pierre Trépos passe en revue les cinq élèves qui ont été retenus comme susceptibles d’être « interviewés ».
Pierre Trépos : Goud a rez petra eo an dra-he, pôtr ? Petra eo an dra-he ? N’ouzez ket petra eo an dra-he, hemañ, an tamm houarn-mañ ?
Bernard Kerloc’h : Ar mikro.
P. T. : Eur mikro ; goud a rez brezoneg mad, neuhe, pe’a ?
B. K. : Eun tammig.
P. T. : Doc’h belec’h oc’h-t-hu ? Doc’h belec’h ’ni oc’h, doc’h ar vorc’h ? Peotramant…
B. K. : Ar vorc’h.
P. T. : Doc’h ar vorc’h, ha piou zo doc’h ar vorc’h amañ c’hoa’ ? Nann ? Doc’h a belec’h oc’h-t-hu, c’hwi ?
Jean Kerveillant : Kermengi.
P. T. : Kermengi ? Kermengi pe Kervengi ni ’ vez laret ?
J. K. : Kermengi.
P. T. : Kermengi. Pez ano ’peus -t- hu ?
J. K. : Jean Kerveillant.
P. T. : Jean Kerveillen ? Ha pe oad ’peus ?
J. K. : Deg vloa’ hanter
P. T. : Deg vloa’ hanter ; ha goud a reec’h galleg araog dond d’ar skol ? Ne ouiec’h ket ?
J. K. : Nann.
P. T. : Ne ouiec’h ket. Ha bremañ ’ ouzez galleg mad…
J. K. : Paz tre.
P. T. : Goud a reec’h eun tammig galleg arôg atô. Hag ho tad ? Piou eo ho tad ?
J. K. : Noun Lae.
P. T. : Noun Lae, ah ! ya. Hag ar vugale all, doc’h belec’h oc’h-t-hu ?
Guy Tanguy : Kervengi.
P. T. : Doc’h Kervengi ue ? O, ma Doue ! Kapital Plozeved, n’eo ket an dra-he ’ni vez laret dohouti ? Kont eun dra bennag ; petra ’ni ra ho tad ?
G. T. : Masoner.
P. T. : Masoner ? Ah ya… Ha c’hwi, paotr, c’hwi zo yaouankoc’h, n’oc’h ket ? Pe oad ’peus ? C’hwi ne brechez (sic) ket kalz ; c’hwi ’peus yin, sur a-walc’h. ’Peus ket yin ?
G. T. : Nann
P. T. : Nann ? Ha c’hwi, doc’h belec’h ’ni oc’h-t-hu, pôtr ?
Pôtr Lanvorn : Doc’h Lanvorn.
P. T. : Doc’h Lanvorn ? Prech kreñvoc’h ’ta ! C’hwi ’peus aon dirag an tamm houarn-mañ, ’peus ket ? ’Peus ket, nann ? Doc’h Lanvorn ? Hag ho tad zo o labourad douar ue, peotramant ?
Pôtr Lanvorn: Ya.
P. T. : Ya. Hag hemañ, c’hwi zo doc’h ar vorc’h, n’oc’h ket ?
Ar pôtr: Ya.
Traduction de la première partie du questionnement
Pierre Trépos : Sais-tu ce que c’est, mon gars ? Tu ne sais pas ce que c’est ? Cet objet en fer…
Bernard Kerloc’h : Un micro.
P. T. : Alors, tu sais bien le breton ?
B. K. : Un peu.
P. T. : D’où es-tu ? Du bourg ? Ou bien…
B. K. : Du bourg.
P. T. : Du bourg ? Qui ici est aussi du bourg ? Non… D’où es-tu, toi ?
Jean Kerveillant : de Kermenguy.
P. T. : Kermenguy ? Dit-on Kermenguy ou Kervenguy ?
J. K. : Kermenguy.
P. T. : Kermenguy. Comment t’appelles-tu ?
J. K. : Jean Kerveillant.
P. T. : Jean Kerveillant, et quel âge as-tu ?
J. K. : Dix ans et demi.
P. T. : Dix ans et demi ; savais-tu le français avant de venir à l’école ? Tu ne le savais pas ?
J. K. : Non.
P. T. : Tu ne le savais pas, et maintenant tu le sais bien ?
J. K. : Pas tout à fait.
P. T. : Tu savais quand même un peu le français avant de venir à l’école ? Et ton père ? Qui est ton père ?
J. K. : Noun Lae. (Yves d’en haut)
P. T. : Hein, Noun Lae ? D’accord. Et les autres enfants, d’où êtes-vous ?
Guy Tanguy : De Kermenguy.
P.T. : De Kermenguy aussi ? Oh mon Dieu, Kermenguy est la capitale de Plozévet, n’est-ce pas ainsi qu’on l’appelle ? Dis-moi quelque chose, que fait ton père ?
G. T. : Il est maçon.
P. T. : Maçon ? D’accord. Et toi, mon gars, tu es plus jeune, n’est-ce pas ? Quel âge as-tu ? Tu ne dis rien ; tu dois avoir froid. N’as-tu pas froid ?
G. T. : Non.
P. T. : Non ? Et toi, d’où es-tu, mon gars ?
Le gars de Lanvoran : de Lanvorn.
P. T. : de Lanvorn ? Parle donc plus fort. Tu dois avoir peur de cette pièce en fer ? Non ? De Lanvorn ? Ton père doit être agriculteur, à moins que…
Le gars de Lanvorn : Oui.
P. T. : Oui, et toi, tu es du bourg, n’est-ce pas ?
Le gars : Oui.

2. Deuxième partie du questionnement :
Préparation des interviews
Robert Gessain : Lequel parle le mieux ? Celui-là ?
Pierre Trépos : Hemañ ? Pez ano ’peus dija ?
Bernard Kerloc’h : Kerloc’h.
P. T. : Kerloc’h, ha ya. Bremaig c’hwi ’ laro deom penaoz ’ni ra ho tad ’vid farda meubl bihan. An dra-he ouzez mad, neuhe. ’Po kin lar’ da belec’h ’ yec’h da gerhad…, pa ouzez mod, c’hwi, da labourad ue. ’Po kin konta eun dra bennag deom. ’Pez a fôt din lar’ eo lak’ ho mouez pell, paz ya ha nann, paz eun dra bennag ’mod-se.
Hag hemañ ne brech ket tamm, ar pôtr bihan-mañ. Hag hemañ ne ra ket ue ane’añ. Hag a c’hwi, c’hwi zo doc’h Kervengi, neuhe, mad. (Bre-)maig c’hwi ’ gonto deom eun dra bennag doc’h Kervengi ue, penaoz ’ yez d’ar skol, ’ po kin taol soñj doc’h an dra-he, hag a petra ’ rez er gêr pa ’maoc’h e vakañsou, ’po kin precha kreñv.
Traduction de la préparation des interviews
Robert Gessain : Lequel parle le mieux ? Celui-là ?
Pierre Trépos : Celui-ci ? Comment t’appelles-tu déjà ?
Bernard Kerloc’h : Kerloc’h.
P. T. : Kerloc’h, ah oui. Tout à l’heure tu nous diras comment procède ton père pour fabriquer des petits meubles. Cela, tu le sais bien. Tu nous diras où il va chercher du… puisque toi aussi tu sais travailler. Tu n’auras qu’à nous raconter cela. Ce que je veux dire, c’est qu’il ne faudra pas que tu te contentes de répondre par oui et par non.
Et ce petit gars, ici, ne dit pas un mot. Et cet autre, pas davantage. Toi, tu es donc de Kermenguy ? Tout à l’heure tu nous parleras de Kermenguy, tu nous diras comment tu vas à l’école, tâche d’y penser, et ce que tu fais à la maison quand tu es en vacances. Il faudra parler fort.

3. Troisième partie du questionnement :
Première interview de Bernard Kerloc’h
Robert Gessain : Alors, on va pouvoir y aller ?
Pierre Trépos : Lar din ho ano,
Bernard Kerloc’h : Bernard Kerloc’h.
P. T. : Hag a c’hwi zo er vorc’h, neuhe.
B. K. : Ya.
P. T. : Hag ho tad, petra ’ni ra ?
B. K. : Menuzer.
P. T. : Menuzer, petra ’ni far ?
B. K. : Meubl bihan.
P. T. : Ah, meubl bihan. Menuzer meubl bihan, neuhe. Ha penaoz ’ni ra an dra-he ? Kont deom an dra-he ha petra ’reoc’h diwe’toc’h, c’hwi ’ray meubl bihan ue ?
B. K. : Eun tammig.
P. T. : Eun tammig ? Goud a rez ar mod d’ober ?
B. K. : Ya.
P. T. : Kont’ deom penaoz ’ni ra ho tad meubl bihan neuhe. Be’ ’neus eun tamm mad a dud gantañ, eun tamm mad a ouvriers gantañ ?
B. K. : ’Neus ket.
P. T. : ’Neus ket ?
B. K. : Nann.
P. T. : E-hunan ’ni ’ma ?
B. K. : Ya.
P. T. : Ha penaoz ’ vez fardet meubl bihan ?
B. K. : Gand koad.
P. T. : Gand koad, evel just. Ya, med penaoz ’ vez fardet ? Eñ ’ gemer eun tamm koad, ha gou’ ze…
B. K. : Rabota ane’añ, hag eu…
P. T. : Ha gou’ ze ?
B. K. : Troha ane’añ ha saka eur boentenn ’barz.
P. T. : Saka eur boentenn ’barz a ra ue ?
B. K. : Ya.
P. T. : Ha gou’ze ? ’Blam’ betra e oar saka eur boentenn ’barz ?
B. K. : ’Vid staga eun tamm all.
P. T. : Ha ya, ’vid staga eun tamm all. Mad, neuhe. Ne oar ket troi ane’añ ’vid farda traou ront ’ne’añ, petramant…
B. K. : ’Vid farda toullou ’barz.
P. T. : Ah ! ’vid farda toullou ’barz !

Traduction de la première interview de Bernard Kerloc’h :
Pierre Trépos : Comment t’appelles-tu ?
Bernard Kerloc’h : Bernard Kerloc’h.
P. T. : Alors, tu habites au bourg.
B. K. : Oui.
P. T. : Que fait ton père ?
B. K. : Il est menuisier.
P. T. : Menuisier. Que fabrique-t-il ?
B. K. : Des petits meubles.
P. T. : Des petits meubles. Il est donc menuisier fabricant de petits meubles. Et comment les fabrique-t-il ? Dis-nous cela, et aussi ce que tu penses faire plus tard, fabriquer des petits meubles aussi ?
B. K. : Un peu.
P. T. : Un peu ? Est-ce que tu sais comment on fait ?
B. K. : Oui.
P. T. : Dis-nous comment ton père fabrique des petits meubles ? A-t-il beaucoup d’ouvriers qui travaillent avec lui ?
B. K. : Non.
P. T. : Non ?
B. K. : Non.
P. T. : Il est seul ?
B. K. : Oui.
P. T. : Et comment fabrique-t-on des petits meubles ?
B. K. : Avec du bois.
P. T. : Avec du bois, bien sûr. Mais comment les fabrique-t-il ? Il prend un morceau de bois, puis…
B. K. : Il le rabote.
P. T. : Puis…
B. K. : Il le coupe et y enfonce une pointe.
P. T. : Il y enfonce aussi une pointe ?
B. T. : Oui.
P. T. : Et ensuite… Pourquoi y enfonce-t-il une pointe ?
B. K. : Pour y attacher un autre morceau.
P. T. : Pour y attacher un autre morceau ? Bien alors. Il ne le tourne pas pour fabriquer des pièces rondes, ou bien… ?
B. K. : Pour y faire des trous…
P. T. : Ah bon, pour y faire des trous.

4. Quatrième partie du questionnement :
Première interview de Jean Kerveillant :
Pierre Trépos : Hag a c’hwi, c’hwi zo doc’h Kervengi, neuhe.
Jean Kerveillant : Ya.
P. T. : Hag ho tad ne ra ket meubl bihan ane’añ ?
J. K. : Nann, nann.
P. T. : Petra ’ni ra, neuhe ?
J. K. : Labourad douar.
P. K. : Labourad douar. Pez ano ’neus dija, ’ oac’h o lared din ?
J. K. : Noun Lae.
P. T. : Ah ! Noun Lae, Noun Lae, n’eo ket Noun Kerouedan ’ni eo ?
J. K. : Kerveillant.
P. T. Penaoz te teu d’ar skol ?
J. K. : A pied.
P. T. : Penaoz ? War ho treid ? ’Oac’h komanset da brecha galleg ’darre. Pegeid ’ma Kervengi ahe giz-mañ ?
J. K. : N’ouzon ket.
P. T. : Da bed eur ’ yez kuit doc’h ar gêr da vintin ?
J. K. : Da zeiz eur.
P. T. : Oh ! Diwe’toc’h ’ teuez kuit, ’rez ket ?
J.K. : N’eo ket.
P.T. : Nann ? Penaoz ? Amañ ’ rankez be’ da nav eur.
J. K. : Ya.
P. T. : Kont deom petra ’ni rez da yaou ; da yaou, n’eus ket skol ?
J. K. : Nann.
P. T. : Ha petra ’ rez da yaou ? Diwe’toc’h ’ zavoc’h da vintin ?
J. K. : Ya.
P. T. : Kont deom eun devez, kont deom petra ’ rez da yaou, da genta dioustu da vintin, goude ’peus debet ho lein ?
J. K. : D’ar gatechiz.
P. T. : C’hwi ’ ya d’ar gatechiz…. Ha gou’ ze ? Neuhe ’ renkez dond d’ar vorc’h ?
J. K. : Ya.
P. T. : Ha ’ yez d’ar gêr gou’ze, ha da yaou, petra ’ni rez gou’ ze neuhe ?
J. K. : (Sikour) Papa da gerha’ traou, da gerha’ gouzill.
P. T. : Da gerha’ gouzill. Da belec’h ’ni yez da gerha’ gouzill ?
J. K. : Ba’r c’hoad.
P. T. : Ba’r c’hoad. C’hwi ’ oar mod da droha gouzill ue, ’ rez ket ?
J. K. : Nann.
P. T. : Ha gou’ ze neuhe , goude ’peus digaset ar gouzill d’ar gêr ?
J. K. : Me ’ ya da zibi.
P. T. : Bremañ ne vec’h ket o klask neizou, be’ vec’h ?
J. K. : Nann.
P. T. : Nann. Ha gou’ze ne vec’h ket morse o c’hoari, neuhe ?
J. K. : Eo.
P. T. : ’Samblez gand piou ?
J. K. : ….
P. T. : Bez’ zo eun tamm mad a vugale vihan e Kervengi, n’eus ket ? Kabital Plozeved…
J. K. : ….
Traduction de l’interview de la première interview de Jean Kerveillant
Pierre Trépos : Et toi, tu es de Kermenguy ?
Jean Kerveillant : Oui.
P. T. : Et ton père ne fait pas de petits meubles ?
J. K. : Non, non.
P. T. : Non. Que fait-il alors ?
J. K. : Agriculteur.
P. T. : Agriculteur. Comment s’appelle-t-il déjà, tu me l’as déjà dit ?
J. K. : Noun Lae (Yves du haut du village)
P. T. : Ah, Noun Lae, Noun Lae, ce n’est pas Noun Kerouédan ?
J. K. : Kerveillant.
P. T. : Kerveillant, oui, oui. Comment viens-tu à l’école ?
J. K. : A pied. [Il répond en français à une question posée en breton.]
P. T. : Comment ? A pied ? Tu te remets à parler en français ? A quelle distance se trouve Kermenguy ?
J. K. : Je ne sais pas.
P. T. : A quelle heure quittes-tu la maison le matin ?
J. K. : A sept heures.
P. T. : Oh ! Plus tard, non ? Comment ? Tu dois être à l’école à neuf heures, non ?
J. K. : Oui.
P. T. : Raconte-nous ce que tu fais le jeudi ; le jeudi, quand il n’y a pas école ?
J. K. : …
P. T. : Que fais-tu le jeudi ? Tu te lèves plus tard le matin ?
J. K. : Oui.
P. T. : Raconte-nous une journée, raconte-nous ce que tu fais le jeudi. D’abord le matin, après avoir pris ton petit-déjeuner.
J. K. : (Je vais) au catéchisme.
P. T. : Tu vas au catéchisme… et ensuite ? Alors, il faut que tu viennes au bourg…
J. K. : Oui.
P. T. : Et tu rentres à la maison ensuite. Et que fais-tu ensuite ?
J. K. : J’aide Papa à chercher différentes choses, de la litière pour les animaux.
P. T. : Chercher de la litière. Où vas-tu chercher de la litière ?
J. K. : Dans le bois.
P. T. : Dans le bois ? Tu sais donc couper de la litière ?
J. K. : Non.
P. T. : Et ensuite, une fois que tu as rentré la litière ?
J. K. : Je vais manger.
P. T. : Tu ne vas pas chercher de nids actuellement ?
J. K. : Non.
P. T. : Non ; tu ne joues jamais ?
J. K. : Si.
P. T. : Avec qui ? Il y a beaucoup de petits d’enfants à Kermenguy, la capitale de Plozévet, n’est-ce pas ?

5. Cinquième partie du questionnement :
Interview sur les occupations par temps froid.
Pierre Trépos : Ha pa eo bet yin an amzer, ahe, bugale, petra ’peus greet pa eo bet yin an amzer, ahe ? Lar’ din ’ta !
Bernard Kerloc’h : Chom en ti.
Jean Kerveillant : Ya.
P. T. : N’oc’h ket bet o c’hoari ’mêz ?
B. K. : Nann.
J. K. : Nann.
P. T. : Petra ’ rez gand an erc’h, gurun ?
- ………..
P. T. : Ne vec’h ket morse en em ganna gand ar erc’h, nann ?
J. K., B. K. : Eo.
P. T. : ’ Poa ket re yin ’mêz ato ?
J. K., B. K. : Nann.
Traduction de l’interview sur les occupations par temps froid
Pierre Trépos : Et pendant le temps froid, qu’avez-vous fait, les enfants ? Dites-le nous donc.
Bernard Kerloc’h : Je suis resté à la maison.
Jean Kerveillant : Moi aussi.
P. T. : Rester à la maison… vous n’êtes pas allés jouer dehors ?
B. K. : Non.
J. K. : Non.
P. T. : Que fait-on quand il y a de la neige, tonnerre ?
- …….
P. T. : Vous n’avez fait de bataille de boules de neige ?
- Si…….
P. T. : Vous n’avez pas eu froid dehors ?
- Non.

6. Sixième partie du questionnement :
Seconde interview de Bernard Kerloc’h
Pierre Trépos : Lar’ din ho ano c’hoa,
Bernard Kerloc’h : Bernard Kerloc’h.
P. T. : Bernard Kerloc’h, ya. Ha Bernard Kerloc’h, e pez skol, e pez klas emaoc’h-t-hu ? Piou ’ ni zo ober skol deoc’h ?
B. K. : Monsieur Coïc.
P. T. : Ah ! Monsieur Coïc, eñ ’ni zo o tond ahe ?
B. K. : Nann.
P. T. : N’eo ket eñ ’ni zo o tond ? Tin Guellec ’ni eo ?
Da zul, petra ’ni rez da zul, neuhe ?
B. K. : Pa on bet en overn, c’hoari ba’r jardin hag a…
P. T. : An overn, da bed eur ’ni ve(z) an overn ?
B. K. : Da nav eur.
P. T. : Ha c’hoari ba’r jardin gou’ze…
B. K. : Ha pa ’meus echuet c’hoari, me oar da…
P. T. : Da belec’h ’ni yez gou’ze, pa ne ve(z) ket re yin, pa ’peus echuet c’hoari ba’r jardin, da belec’h ’ni yez ? Hoh-unan ’vec’h o c’hoari ba’r jardin ?
B. K. : Nann.
P. T. : O c’hoari petra ’ni vec’h ba’r jardin neuhe ? Gand petra ’ni vec’h o c’hoari ba’r jardin ?
B. K. : Eun tamm koad.
P. T. : Eun tamm koad ? Ya ?
B. K. : O farda eun tant, toud an dra-he.
P. T. : Farda tanchou ’ rez ue, ya ?
B. K. : Laka pi’ [?] d’al laboused, ha gou’ze, debet mern, ’ yon da bourmen tal ti Rafael, dian.
P. T. : Beteg ti Rafael.
B. K. : Ya.
P. T. : Ha (ne) yez ket morse d’an aod ?
B. K. : Oh eo.
P. T. : Penaoz ’ yez, war ho troad ?
B. K. : Ya.
P. T. : Ha petra ’ rez en aod ? Kont’ deom petra ’ rez en aod.
B. K. : Farda chatoiou gand…banna sabl ’n ho peg.
P. T. : Hein ? Ober petra ?
B. K. : Banna sabl ’n ho peg ?
P. T. : Banna sabl e beg ar re all, sabl n’eo ket mad da zibi ane’añ, paotr.
B. K. : Nann, bof….
P. T. : ’N em ganna ’rez gand sabl, petra…
B. K. : Ya.
P T : Hag a neuñvi, (ne) vec’h ket morse o neuñvi ?
B. K. : Nann.
P. T. : Marteze n’ouzez ket neuñ ? Hein, n’ouzez ket neuñv c’hoa’ ?
Ha gou’ze neuhe ? Petra ’ni rez gou’ze ? Bremañ ne vec’h ket en aod, peogwir eo re yin ?
B. K. : Nann.
P. T. : Ha gou-ze neuhe ? Petra ’ rez c’hoa’ gou’ze ?
B. K. : Gou-ze ’teuan en–dro d’an ti, deb’ eun dra bennag, chom da c’hoari c’hoa ba’r jardin, hag en ’ kwele…
P. T. : Ha ’n ho kwele gou’ze, ha kousked beteg an de war-lerc’h, beteg ar mintin gou’ze.

Traduction de la seconde interview de Bernard Kerloc’h :
Pierre Trépos : Rappelle-moi ton nom.
Bernard Kerloc’h : Bernard Kerloc’h.
P. T. : Bernard Kerloc’h, oui. Bernard Kerloc’h, dans quelle école, dans quelle classe es-tu ? Qui te fait classe ?
B. K. : Monsieur Coïc.
P. T. : Ah, c’est monsieur Coïc qui vient, là ? Non, ce n’est pas lui, c’est Tin Guellec. Que fais-tu le dimanche, alors ?
B. K. : Après avoir été à la messe, je joue dans le jardin. Et…
P. T. : A quelle heure est la messe ?
B. K. : Neuf heures.
P. T. : Et ensuite, tu joues dans le jardin.
B. K. : Et quand j’ai fini de jouer, je….
P. T. : Que fais-tu après, quand le temps n’est pas trop froid, et que tu as fini de jouer dans le jardin ? Où vas-tu ? Joues-tu seul dans le jardin ?
B. K. : Non.
P. T. : A quoi joues-tu dans le jardin ? Ou plutôt, avec quoi joues-tu ?
B. K. : Avec un morceau de bois.
P. T. : Avec un morceau de bois, vraiment ?
B. K. : On fait une tente, et tout ça…
P. T. : Tu fais aussi des tentes ?
B. K. : Je mets…[ ? nom incompris] aux oiseaux, ensuite je déjeune, et je vais me promener jusqu’à chez Raphaël, là-bas…
P. T. : Jusqu’à chez Raphaël ?
B. K. : Oui.
P.T. : Et tu ne vas jamais à la plage ?
B. K. : Oh si.
P. T. : Comment y vas-tu, à pied ?
B. K. : Oui.
P. T. : Et que fais-tu à la plage, raconte-nous ce que tu fais à la plage.
B. K. : Je fais des châteaux de … je jette du sable à la figure…
P. T. : Comment ? Que fais-tu ?
B. K. : Je jette du sable à la figure…
P. T. : Jeter du sable à la figure des autres ? Le sable ne se mange pas, mon gars…
B. K. : Non, bof…
P. T. : En fait, vous vous battez avec du sable.
B. K. : Oui.
P. T. : Et la natation ? Tu ne nages jamais ?
B. K. : Non.
P. T. : Peut-être ne sais-tu pas nager ? Hein, tu ne sais pas encore que nager ? Et ensuite, que fais-tu après ? Maintenant tu ne vas pas à la plage, parce qu’il fait trop froid…
B. K. : Non.
P. T. : Et ensuite, alors. Que fais-tu d’autre après cela ?
B. K. : Ensuite, je rentre à la maison, je mange un peu, je joue un peu et… au lit !
P. T. : Au lit, et tu dors jusqu’au lendemain, jusqu’au lendemain matin.

7. Septième partie du questionnement
Seconde interview de Jean Kerveillant
Pierre Trépos : Ha c’hwi, pôtr, c’hwi zo doc’h Kervengi ?
Jean Kerveillant : Ya, ya.
P. T. : Kervengi zo pell doc’h an aod…
J. K. : Ya.
P. T. : Penaoz ’ni yez d’an aod neuhe ?
J. K. : En vélo.
P. T. : War velo ?
J. K. : Ya.
P. T. : Aliez ’ yez ?
J. K. : Oh nann.
P. T. : Hag en aod, petra ’ rez ? C’hwi ’ oar banna sabl e beg ar re all ue ?
J. K. : Nann.
P. T. : Petra ’rez, neuhe ?
J. K. : Ober chatoiou ue.
P. T. : Ober chatoiou, ue. Farda tier bian, ’ vez laret doc’h an dra-he, petramant tier braz. Ha gou’ze, hoh-unan ’n vec’h en aod ?
J. K. : Nann.
P. T. : Piou ’ve’ ganeoc’h c’hoa’ ? Piou ? N’anve’ez ket mui an anoiou…Gou’ mern ’ni vec’h ?
J. K. : Ya, gou’ mern.
P. T. : Da zul ?
J. K. : Ya, da zul.
P. T. : Ha da yaou, c’hwi ’teu d’ar vorc’h c’hoa’ ?
J. K. : Ya.
P. T. : D’ar c’hatechiz…
J. K. : Ya.
P. T. : Ha gou’ ze, petra ’ni rez c’hoa’ pad… Ha pad ar vakañsou braz, neuhe ? Pezavare ’ ve’ ar vigale ’ klask neizou ? ’Meus ket soñj mui. Me zo pell ’baoe n’on ket bet ’ klask neizou… Pezavare ?
J. K. : Mae.
P. T. : E miz mae…
J. K. : Ya.
Bernard Kerloc’h : E miz mae, ya.
P. T. : Ha kaoud a rez neizou aliez ?
J. K. : Ya.
P. T. : Neizou petra ? Me ’ bari n’ouzez ket anoiou al laboused…
J. K. : Moulhi.
P. T . : Viou penaoz ’ni eo ar re-he ? Viou ru ?
J. K. : Nann.
P. T. : Pez viou ’ni eo ar re-he ? ’ Peus ket soñj mui…
J. K. Nann.

Traduction de la seconde interview de Jean Kerveillant
Pierre Trépos : Et toi, mon gars, tu es de Kermenguy ?
Jean Kerveillant : Oui, oui.
P. T. : Comment vas-tu à la plage, alors ?
J. K. : A vélo.
P. T. : A vélo ?
J. K. : Oui.
P. T. : Tu y vas souvent ?
B. K. Oh, non.
P. T. : Et à la plage, que fais-tu ? Toi aussi tu jettes du sable à la figure des autres ?
J. K. : Non.
P. T. : Que fais-tu alors ?
J. K. : Je fais aussi des châteaux.
P. T. : Tu fais aussi des châteaux ;
J. K. : Je fais des petites maisons, c’est ainsi que l’on dit, ou bien aussi des grandes maisons.
P. T. : Et ensuite, tu vas seul à la plage ?
J. K. : Non.
P. T. Qui t’accompagne ? Tu ne te souviens plus des noms… Tu y vas l’après-midi ?
J. K. : Oui, l’après-midi.
P. T. : Le dimanche ?
J. K. : Oui, le dimanche.
P. T. : Tu viens aussi au bourg le jeudi ?
J. K. : Oui.
P. T. : Au catéchisme ?
J. K. : Oui.
P. T. : Et après, que fais-tu d’autre ? Et pendant les grandes vacances ? Quand les enfants vont-ils chercher des nids ? Je ne m’en souviens plus. Moi, il y a longtemps que je ne suis pas allé chercher des nids. Quand…. ?
J. K. : Mai.
P. T. : Au mois de mai.
J. K. : Oui.
Bernard Kerloc’h : Au mois de mai, oui.
P. T. : Trouves-tu souvent des nids ?
J. K. : Oui.
P. T. : Des nids de quoi ? Je suis sûr que tu ne connais pas les noms des oiseaux.
J. K. : Des merles.
P. T. : Comment sont ces œufs ? Rouges ?
J. K. : Non.
P. T. : De quels œufs s’agit-il ? Tu ne t’en souviens pas …
J. K. : Non.

Interview de Bernard Kerloc’h et de Jean Kerveillant à propos de la recherche de nids
Pierre Trépos : Ha c’hwi, c’hwi ’peus ket soñj ?
Bernard Kerloc’h : Nann.
P. T. : Viou glaz ! Gand pikou ahe, ’peus ket soñj dohouto ?
Jean Kerveillant : Eo.
P. T. : Ha p’lec’h ’ ve’ ka’et an neizou-se ? Touez petra, touez petra ?
J. K. : Touez al lann.
P. T. : Touez al lann, pe c’hoa’ touez… touez ar banal ue, touez ar banal ’ veint kavet, ba’r mogeriou. Ha neizou petra c’hoa’ ? Me ’bari n’ouzez ket mui anoiou al laboused… Pez labous ’ anave’ez ? Eun ano labous din-me… Eun ano labous… ’Anave’ez ket ? Eur bik…
J. K. : Oh oui, ar bik.
P. T. : Ar bik, ya. Ha ple’ ’ni ’ve ka’et neizou pik ?
B. K. : Ba’ ar c’hoad.
P. T. : Ba’ ar c’hoad ue.
J. K. : …..?
P. T. : Ya, med ue lae…. Ha goud a rez ’mod da vond lae ar gwe’ ue ?
J. K. : Ya.
P. T. : N’oc’h ket bet koue’et c’hoa’ ?
J. K. : Nann.
P. T. : Nann, hag… eul labous all c’hoa’, eul labous all c’hoa’…Eul lapin ? Eul lapin n’eo ket eul labous ane’añ.
J. K., B. K. : Nann
P. T. : Hag ar vran ? Hag ar pintig ? N’ouzez ket petra eo ar pintig ?
J. K., B. K. : Eo.
P. T. : Hag an dalanig ? ’Peus ket soñj deuz an neizou bihan ’ ve’ ka’et ba’n toullou ahe…
J. K., B. K. : Ya, ah ya.
P. T. : Viou braz pe viou bihan barz ?
J. K., B. K. : Viou bihan.
P. T. : Viou bihan-bihan, eñ.
? : Ya.
P. T. : Ha petra ’ rez gand ar viou gou’ze ?
? : Loska ’neo.
P. T. : Loska ’neo barz ? Ha ’ gemerez ket ’neo morse ?
? : Nann, nann.
P. T. : Ah ! C’hwi ’ oar kemer a-wechou, ’ rit ket ?
J. K. : Paz kalz, paz kalz [kalaz]…
P. T. : O eo, ’blamour ’ma Monsieur Mao ahe… hag a gemerez viou pik, ha viou moulhi ato, ’rit ket ?
B. K. : Eo, paz re vihan.
P. T. : Ha nann, paz re vihan, morse, ha petra ’ rez ga’r viou-se ? Be’ ’peus kloch viou er gêr c’hoa’ ?
B. K. : Nann, ’meus ket mui.
P. T. : ’Peus ket mui ? Ah ! me ’meus bet, gwechall e ouien farda daou doull barz, unan e peb penn, ha gou’ze ’ouien… M. Moal [?] ’neus c’hoa’ kloch viou ba’r gêr ’baoe hanter kant vloa’ zo dija, setu ’mod-se…

Traduction de l’interview de Bernard Kerloc’h et de Jean Kerveillant à propos de la recherche de nids
Pierre Trépos : Et toi, tu ne t’en souviens pas ?
Bernard Kerloc’h : Non.
P. T. : Des œufs verts, parsemés de points, tu ne t’en souviens pas ?
Jean Kerveillant : Si.
P. T. : Et où trouve-t-on ces nids ? Parmi quoi ?
J. K. : Parmi les ajoncs.
P. T. : Parmi les ajoncs, et aussi…parmi les genêts. Et quels autres nids ? Je parie que vous ne connaissez plus les noms des oiseaux. Quels oiseaux connaissez-vous ? Donnez-moi un nom d’oiseau… vous ne savez pas… une pie.
J. K. : Oh oui, la pie !
P. T. : La pie, oui. Et où trouve-t-on des nids de pie ?
B. K. : Dans le bois.
P. T. : Dans le bois aussi.
J. K. : ….
P. T. : Oui, mais aussi en haut ; savez-vous grimper aux arbres ?
J. K. : Oui.
P. T. : Tu n’es jamais tombé ?
J. K. : Non.
P. T. : Non ? Un autre oiseau … Encore un autre oiseau… Un lapin ? Non, un lapin n’est pas un oiseau.
J. K., B. K. : Non.
P. T. : Et le corbeau ? Et le pinson ? Vous ne connaissez pas le pinson ?
J. K., B. K. : Si.
P. T. : Et le roitelet ? Vous ne vous souvenez pas des petits nids que l’on trouve dans les murs ?
J. K., B. K. : Si, ah si.
P. T. : Avec de gros ou de petits œufs ?
J. K., B. K. : De petits œufs.
P. T. Oui, tout petits.
J. K. , B. K. : Oui.
P. T. : Et que faites-vous des œufs ?
J. K., B. K. : Nous les laissons.
P. T. : Vous les laissez ? Vous ne les prenez jamais ?
J. K., B. K. : Non, non.
P. T. : Toi, tu en prends quelquefois, non ?
J. K. : Pas beaucoup, pas beaucoup.
P. T. : Oh si ! C’est parce que Monsieur Mao est présent… Tu dois certainement prendre des œufs de pie et des œufs de merle…
B. K. : Oui, mais pas les petits.
P. T. : Non bien sûr, jamais les petits. Et que faites-vous des œufs ? As-tu encore des coquilles d’œufs à la maison ?
B. K. : Non, je n’en ai plus.
P. T. : Tu n’en as plus ? Ah ! Moi j’en ai eu. Autrefois, j’y perçais deux trous, un à chaque extrémité… M. Moal [ ?] a toujours des coquilles d’œufs chez lui depuis cinquante ans… c’est dire…
8. Huitième partie du questionnement
Interview de Jean Kerveillant : l’aide qu’il apporte à son père
Pierre Trépos : Hag a-wechou c’hwi ’ve’ ’ sikour ho tad ue ?
Jean Kerveillant : Ya, ya.
P. T. : Sikour ho tad d’ober petra, neuhe ?
J. K. : Troha lann.
P. T. : Troha lann ue, c’hwi zo re vihan da droha lann c’hoa’, sikour ’neañ, petra, sell dohoutañ eun tammig…
J. K. : Sikour ane’añ kerhad…
P. T. : Penaoz ’ oar kerhad lann d’ar gêr ?
J. K. : Gand an trakteur.
P. T. : Gand an trakteur…
J. K. : Ya.
P. T. : Ped trakteur zo neuhe barz Kervengi ?
J. K. : « Utilité », Henne’ zo…
P. T. : « Utilité », Pez unan eo henne’ ? Henne’ zo [?], n’eo ket ?
J. K. : Eo.
P. T. : Ya, hag a … ped zo bar’ Kervengi ? ’ Peus ket soñj ?
J. K. : O, pevar.
P. T. : Pevar trakteur barz ar gêr vihan-se… Honne’ zo eur gêr vraz.

Traduction de l’interview de Jean Kerveillant : l’aide qu’il apporte à son père
Pierre Trépos : Tu aides aussi parfois ton père ?
Jean Kerveillant : Oui, oui.
P. T. : A que faire l’aides-tu alors ?
J. K. : A couper de l’ajonc.
P. T. : A couper de l’ajonc ? Tu me sembles bien jeune pour ça.
J. K. : Chercher…
P. T. : Comment procède-t-il pour rentrer l’ajonc ?
J. K. : Il utilise le tracteur.
P. T. : Le tracteur ?
J. K. : Oui.
P. T. : Combien de tracteurs y a-t-il à Kermenguy ?
J. K. : « Utilité »…
P. T. : « Utilité »…C’est lequel celui-là ? Ce n’est pas un [ ?] ?
J. K. : Si.
P. T. : Combien y en a-t-il à Kermenguy ? Tu ne t’en souviens pas ?
J. K. : Quatre.
P. T. : Quatre tracteurs dans ce petit village ? C’est vrai, c’est un grand village !

9. Neuvième partie :
Interview de Guy Tanguy
Pierre Trépos : Hag a c’hwi, pôtr, c’hwi ’peus laret ’tra ’bed c’hoa’, lar din ho ano, precha kreñv, lar din ho ano.
Guy Tanguy : Tanguy Guy.
P. T. : Oh ma ! Diou wech « guy » barz ; doc’h blec’h ’ni oc’h-t-hu, neuhe ?
G. T. : Kermengi.
P. T. : C’hwi zo doc’h Kervengi ue. (da Jean Kerveillant :) Kichenn ho ti ?
J. K. : Ah nann.
P. T. Aliez ’ vec’h o c’hoari, ’ vec’h ket ?
G. T. : Ya.
P. T. : Ha goud a rez mad galleg bremañ ? Oh eo, goud a rez mad galleg, ’rez ket ? Lar din e galleg eun dra bennag ’ta, da wel’, da wel’, lar din petra… ’Po kin lar din ho taou c’hoa’, e galleg, petra ’ni rez-t-hu da zul, lar an dra-he din e galleg, da wel’ pez diferañs zo. Da zul, petra ’ni rez ’ta, pôtr ?
Alors, tu vas parler français maintenant, un tout petit peu, pour voir si tu sais bien parler français.
G. T. : Je vais à la messe, … après…
P. T. : A quelle heure vas-tu à la messe ?
G. T. : Neuf heures, des fois, onze heures aussi. [Puis, suite de l’interview en français.]

Traduction de l’interview de Guy Tanguy
Pierre Trépos : Et toi, mon gars, tu n’as encore rien dit, donne-moi ton nom, parle fort, donne-moi ton nom.
Guy Tanguy : Tanguy Guy.
P. T. : Eh bien ! On y trouve deux fois « guy ». D’où es-tu alors ?
G. T. : De Kermenguy.
P. T. : Tu es aussi de Kermenguy. (s’adressant à Jean Kerveillant ) Près de chez toi ?
Jean Kervaillant : Ah non.
P. T. : Vous jouez souvent ensemble, sans doute ?
G. T. : Oui.
P. T. : Et tu sais bien le français maintenant ? Oh si, tu sais bien le français, n’est-ce pas ? Dis-moi donc quelque chose en français… Dites-moi donc tous les deux en français ce que vous faites le dimanche, dites le moi en français pour qu’on voie la différence. Que fais-tu le dimanche, mon gars ? [La suite est en français « dans le texte. »]

10. Dixième partie du questionnement : M. Pierre Mao, directeur de l’école Georeges Le Bail, de Plozévet
Courte déclaration en breton de M. Pierre Mao
Pierre Trépos : (S’adressant à Pierre Mao) Et toi, Pierre. Maintenant, nous avons le directeur de l’école.
Pierre Mao : Me ’meus soñj gwechall pa on deut d’ar skol ne ouien ket komz galleg, na netra. Ma mamm, Doue d’e bardono [sic] ’neus ket goue’et morse ger galleg ’bed ’nei. Eun tamm mad a dud ’ zoñj de’o lar pa teuv unan er mod-se er skol ar wech kenta, heb goud tamm galleg ebed, int kondaonaet da jom cheulkejed ; n’eo ket gwir.
Pierre Trépos : Attends un peu, attends un peu. Maintenant, tu vas dire juste la même chose en français, d’accord ?
Pierre Mao : Je disais simplement ceci, n’est-ce pas, c’est que moi-même, quand je suis arrivé à l’école, je ne connaissais pas un mot de français. Ma mère a d’ailleurs vécu toute sa vie sans parler français. [etc. etc.]
Traduction de la courte déclaration en breton de M. Pierre Mao
Je me souviens que quand je suis venu à l’école pour la première fois, je ne savais pas parler français. Ma mère – paix à son âme – n’a jamais su un mot de français. Beaucoup pensent que quand on arrive à l’école sans savoir un mot de français, on est condamné à rester benêt ; ce n’est pas vrai.



La newsletter
de la cinémathèque de Bretagne

Pour recevoir toutes nos informations,
inscrivez-vous

Powered by diasite
Designed by diateam